Er ég pirrandi? - Grein
Í gær, mánudaginn 13. ágúst, birtist grein í Fréttablaðinu eftir Unni Helgadóttur sem er ráðgjafi í Ráðgjafarhóp umboðsmanns barna. Greinin fjallar um viðhorf fullorðinna til unglinga sem hefur lengi verið umræðuefni hjá okkar ungu ráðgjöfum sem vilja koma þeim skilaboðum áleiðis að unglingar eiga, eins og allir aðrir, rétt á komið sé fram við þau af virðingu og án fordóma. Greinin hennar Unnar hefur vakið verðskuldaða athygli og við hjá umboðsmanni barna erum afar stolt af henni. Greinin er svohljóðandi:
Er ég pirrandi?
Ekki er nýtt að fullorðnir séu pirraðir á unglingum. Til eru ritaðar heimildir frá forn-Rómverjum þar sem ljóðskáld hneykslast á þessum ,,kærulausu unglingum” og virðist það viðhorf ekki hafa breyst mjög mikið í áranna rás. Oft er dregin upp sú staðalmynd af okkur unglingum að við séum löt, alltof háð tækninni og í fýlu út í foreldrana. Einnig að margir unglingar séu óheiðarlegir. En er þetta rétt?
Ég tel að svarið við þessu sé nei. Flestir þeirra unglinga sem ég þekki, stunda skólann af fullum krafti, auk þess æfa margir þeirra á hljóðfæri, stunda tónlistarnám, eða jafnvel hvorttveggja og fá samt góðar einkunnir og hafa einnig tíma til að hitta vini sína. Auðvitað er það erfitt og getur tekið mikið á en það sannar að ekki eru allir unglingar latir. Þegar hugsað er um tæknina þá verð ég að viðurkenna að það er eiginlega rétt. Margir unglingar eru háðir græjunum sínum, en ég held að við séum aðallega hrædd um að missa af einhverju, t.d. ef slökkt væri á símanum okkar.
En hvað með hegðun þjónustuaðila gagnvart börnum og unglingum? ,,Heyrðu! Farðu héðan! Þú ert örugglega að stela!” Er augnaráðið sem margir unglingar hafa fengið er þeir ganga í gegnum verslanir. Einnig fá þeir oft verri þjónustu en fullorðnir t.d. í verslunum og fyrirtækjum. Þessu hafa margir eldri en þrettán ára lent í. Þetta fer náttúrulega líka eftir útlitinu, þeir sem klæða sig t.d. í götótt föt, eru ,,goth” eða ,,emo” svo dæmi sé tekið, lenda frekar í því að vera vaktaðir stíft, en þótt margir klæði sig ekki þannig hafa þeir lent í því sama. Það er mjög óþægilegt og alveg ástæðulaust, því þó að einhverjir unglingar steli, þá eru þeir miklu fleiri sem eru strangheiðarlegir. Við getum spurt okkur að því afhverju þessir fordómar eru og það er líklega af því að við heyrum mest um þá unglinga sem stela eða vinna einhver skemmdarverk. Fréttastofur gera nefnilega oft meira úr fréttum sem hneyksla fólk, eða láta því bregða t.d. um þjófótta unglinga og skemmdarverk. Það eru margir unglingar sem ná mjög góðum árangri í skólanum, íþróttum eða tónlistarnámi o.s.frv. en fá samt ekki mikla umfjöllun. Augljóst er að það er ósanngjarnt og ég get fullyrt að mér og mörgum unglingum er ofboðið. Þetta ætti að vera akkúrat öfugt. Ég er þá að tala um að ,,góðu” krakkarnir fengju meiri athygli sem væri þá gott fordæmi fyrir aðra.
Fullorðnir virðast oft vera pirraðir á unglingum, en muna þeir kannski ekki hvernig það var þegar þeir voru unglingar? Þá væri sniðugt fyrir þá að prófa að setja sig í spor barna og unglinga í ákveðnum atvikum og hugsa hvað þeir myndu vilja gera, eða að einhver gerði fyrir þá, ef þeir lentu sjálfir í þeim aðstæðum. Á unglingsárunum erum við á milli þess að vera barn og fullorðinn og vitum oft ekkert hvernig við eigum að haga okkur ,,Má ég vera barn núna?” eða ,,Þarf ég að axla ábyrgð og vera fullorðin? Hvenær á ég að fara að sinna skyldum fullorðinna?” er dæmi um spurningar sem við veltum fyrir okkur en vitum oft ekki svörin við. Auðvitað er mikill munur á hegðun, útliti og skynsemi sjö og sautján ára barna og búist er við því að aldurshóparnir hegði sér öðruvísi. Sjö ára barnið er enn að læra hvað má og hvað má ekki. Sautján ára unglingurinn er hinsvegar að læra hvernig hann á að haga sér sem fullorðinn og ábyrgur einstaklingur í samfélaginu. Hann þarf semsagt hjálp og skilning fullorðinna eins og sjö ára barnið, en á allt öðrum sviðum lífsins. Þá skiptir miklu máli að fullorðnir sýni skilning og hjálpi ef unglingurinn þarf á að halda. Ekki með því að segja: ,,Þú mátt vera barn núna” eða eitthvað því um líkt, heldur með því að setja gott fordæmi fyrir okkur yngri. Við gætum t.d. þurft leiðbeiningar við að setja upp ferilskrá, læra á bíl, fara sjálf að sækja um vinnu og margvísleg önnur félagsleg samskipti. Einnig væri sniðugt að íhuga það hvort fullorðnir einstaklingar hlusti virkilega á börn og unglinga, það að heyra er nefnilega ekki það sama og að hlusta.
Höfundur: Unnur Helga, unglingur