26. febrúar 2024

Bið barna eftir þjónustu

Umboðsmaður barna hefur frá því í febrúar árið 2022 staðið fyrir reglulegri upplýsingaöflun um þann fjölda barna sem bíður eftir þjónustu hjá tilteknum aðilum með það að markmiði að varpa ljósi á stöðuna hverju sinni.

Samstarfsaðilar verkefnisins eru Barna- og fjölskyldustofa, lögreglan á höfuðborgarsvæðinu, Geðheilsumiðstöð barna, Ráðgjafar- og greiningarstöð, Barna- og unglingageðdeild LSH, Sýslumaðurinn á höfuðborgarsvæðinu, Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins og Heilsuskóli Barnaspítalans. Þá hefur Heyrnar- og talmeinastöð Íslands bæst í hópinn og eru hér birtar upplýsingar frá þeim í fyrsta skipti.

Umboðsmaður barna starfar samkvæmt lögum um umboðsmann barna nr. 83/1994 og hefur það hlutverk að standa vörð um hagsmuni, þarfir og réttindi barna. Liður í því er að afla og miðla gögnum og upplýsingum um aðstæður barna og stöðu tiltekinna hópa barna hverju sinni í samvinnu við ýmsa aðila. Hluti af þeirri vinnu er að gera aðgengilegar á einum stað upplýsingar um þann fjölda barna sem bíður eftir tiltekinni þjónustu hverju sinni. Upplýsingarnar eru uppfærðar á sex mánaða fresti til að fylgjast með þróuninni.

Það er von umboðsmanns barna að birting þessara upplýsinga muni varpa ljósi á raunverulega stöðu barna í íslensku samfélagi og verði stjórnvöldum hvatning til aðgerða og úrbóta. Söfnun og birting upplýsinganna er jafnframt liður í því hlutverki umboðsmanns að stuðla að því að Barnasáttmálinn sé virtur og innleiddur að fullu.

Helstu breytingar og niðurstöður frá því í haust 2023...

 

• Um seinustu áramót biðu 1636 börn eftir athugun hjá Geðheilsumiðstöð barna og höfðu 1220 beðið lengur en þrjá mánuði.

• Umboðsmaður barna hefur óskað eftir upplýsingum frá heilbrigðisráðherra um hvort það standi til að koma á miðlægum biðlistum eftir þjónustu barna hjá talmeinafræðingum.

• Það bíða 7 börn eftir að komast inn á meðferðardeild Stuðla og er meðalbiðtími þar 66 dagar. Engin bið var eftir þessari þjónustu fyrir ári.
  

• Aukning á umsóknum um þjónustu MST.

• Í lok janúar sl. biðu 797 börn eftir þjónustu hjá Heyrnar- og talmeinastöð. Þessi börn bíða nær öll eftir heyrnarmælingu og sum einnig eftir annarri þjónustu heyrnarfræðinga eða lækna.

• 442 mál bíða meðferðar Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu á grundvelli barnalaga og hjúskaparlaga.

• Börnum sem bíða eftir þjónustu hjá BUGL hefur fækkað frá því tölum var fyrst safnað af umboðsmanni barna í desember 2021 þá biðu 133 börn og var meðalbiðtími frá 5,3 upp í 11,1 mánuð, 95 börn höfðu beðið lengur en þrjá mánuði. Í lok janúar 2024 biðu 22 börn, meðalbiðtími var 1,26 mánuður og hafði 1 barn beðið lengur en þrjá mánuði.

---

Nýjar upplýsingar og samanburður

Heyrnar- og talmeinastöð Íslands

Í lok janúar sl. biðu 797 börn eftir þjónustu hjá Heyrnar- og talmeinastöð. Þessi börn bíða nær öll eftir heyrnarmælingu og sum einnig eftir annarri þjónustu heyrnarfræðinga eða lækna. Meðalbiðtími fyrir börn undir fjögra ára aldri var 7,1 mánuður og 7,8 mánuður fyrir eldri börn.

Heyrnar- og talmeinastöð Íslands er miðstöð þekkingar í heyrnar- og talmeinum á Íslandi. Þar er veitt þjónusta á landsvísu, þeim sem eru heyrnarskertir, heyrnarlausir eða með mál og talmein.

Barna- og fjölskyldustofa (áður Barnaverndarstofa)

Upplýsingar um bið barna eftir úrræðum á vegum BOFS eru frá 1. febrúar 2024. Úrræði á vegum BOFS eru MST, Stuðlar, Bjargey, styrkt fóstur og Barnahús.

 

• MST - Það beið 31 barn eftir þjónustu MST teymis og meðalbiðtími var 61 dagur. Þá höfðu 5 börn beðið lengur en þrjá mánuði. Töluverð aukning hefur orðið á fjölda þeirra barna sem bíða eftir þjónustu MST frá því upplýsingum var fyrst safnað í desember 2021. Þá biðu 13 börn eftir því að komast að hjá MST en meðalbiðtími voru 76 dagar. 

 

MST er meðferðarúrræði á vegum Barna- og fjölskyldustofu fyrir fjölskyldur barna á aldrinum 12-18 ára sem glíma við alvarlegan hegðunarvanda.

• Stuðlar - Það biðu 7 börn eftir þjónustu meðferðardeildar Stuðla, meðalbiðtími var 66 dagar.

Stuðlar eru meðferðarstöð fyrir börn og unglinga frá 12 til 18 ára, Stuðlar skiptast í þrjár deildir, neyðarvistun, meðferðardeild og stuðningsheimilið Fannafold.

• Bjargey - Það beið 1 barn eftir plássi á Bjargey og meðalbiðtími var 57 dagar.

Bjargey er langtímameðferðarheimili á vegum Barna- og fjölskyldustofu sem er ætlað stúlkum og kynsegin. Meginmarkmið meðferðarheimilisins er einkum að veita sérhæfða meðferð vegna alvarlegra hegðunarerfiðleika og vímuefnaneyslu.

• Styrkt fóstur - Það biðu 2 börn eftir því að komast í styrkt fóstur og meðalbiðtími var 15 dagar

Styrkt fóstur er þegar þörf er fyrir sérstaka umönnun og þjálfun barns á fósturheimili í takmarkaðan tíma, að hámarki tvö ár. Gjarnan er um að ræða börn sem eiga við íþyngjandi tilfinninga- og hegðunarvanda að etja sem ekki hefur tekist að vinna bug á með öðrum og vægari hætti.

• Barnahús -Það biðu 7 börn eftir meðferð í Barnahúsi. Þau brot sem börnin hafa orðið fyrir eru flokkuð eftir alvarleika í flokka 1 og 2, styttri bið er fyrir börn sem hafa orðið fyrir broti sem fellur undir flokk 1. Meðalbiðtími í flokki 1 var 27 dagar og 47 dagar í flokki 2. Nokkur breyting hefur orðið til hins betra varðandi biðtíma í Barnahúsi. Í ágúst 2023 biðu 10 börn eftir meðferð í Barnahúsi. Meðalbiðtími í flokki 1 var þá 113 dagar og 174 dagar í flokki 2 og 5 börn höfðu beðið lengur en þrjá mánuði.

Barnahús sinnir málefnum barna sem grunur leikur á að hafi orðið fyrir kynferðislegri áreitni eða ofbeldi.

Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu

Árið 2023 höfðu 78 börn stöðu brotaþola kynferðisbrotamálum og 129 í ofbeldismálum. Þá höfðu 13 börn stöðu sakbornings í kynferðisbrotamáli og 119 í ofbeldisbrotamáli. Hér þarf að gera fyrirvara þar sem um er að ræða bráðabirgðatölur sem geta tekið breytingum aftur í tímann.

Ráðgjafar- og greiningarstöð

330 börn á aldrinum 0-6 ára biðu eftir þverfaglegri greiningu hjá Ráðgjafar- og greiningarstöð í byrjun febrúar 2024, meðalbiðtími var 20 mánuður og 288 börn höfðu beðið lengur en þrjá mánuði. Jafnframt biðu 235 börn á aldrinum 6-18 ára eftir þverfaglegri greiningu. Meðalbiðtími í þeim aldurshópi var einnig 20 mánuðir og 209 börn höfðu beðið lengur en þrjá mánuði.

Þeim börnum sem bíða eftir þjónustu Ráðgjafar- og greiningarstöðvar hefur fjölgað nokkuð. Í febrúar 2023 voru 283 börn á biðlista hjá sviði yngri barna (0-6 ára) og 137 börn biðu eftir þverfaglegri greiningu hjá sviði eldri barna (6-18 ára).

Hlutverk Ráðgjafar- og greiningarstöðvar er að tryggja að börn með alvarlegar þroskaskerðingar sem leitt geta til fötlunar síðar á ævinni fái greiningu, ráðgjöf og önnur úrræði sem bæta lífsgæði þeirra.

Barna- og unglingageðdeild LSH (BUGL)

Í lok janúar 2024 biðu 19 börn eftir þjónustu göngudeildar BUGL (teymi A og B), af þeim tilheyra 4 börn transteyminu. Meðalbiðtími var 1,26 mánuður. Þar að auki biðu 3 börn eftir átröskunarmeðferð göngudeildar. Það er jákvætt að töluvert færri börn bíða nú eftir þjónustu BUGL borið saman við febrúar 2023 en þá biðu 105 börn eftir þjónustu göngudeildar BUGL.

Göngudeild barna- og unglingageðdeildar veitir börnum og unglingum að 18 ára aldri þjónustu vegna geð- og þroskaraskana.

Geðheilsumiðstöð barna (áður Þroska- og hegðunarstöð)

Í byrjun árs 2024 biðu 1636 börn eftir greiningu hjá Geðheilsumiðstöð barna og 1220 höfðu beðið lengur en þrjá mánuði. Þar af biðu 506 börn eftir einhverfugreiningu og meðalbiðtími eftir slíkri greiningu var 30 mánuðir. Í ágúst 2023 biðu hins vegar 1662 börn hjá Geðheilsumiðstöð, þar af höfðu 1623 börn beðið lengur en þrjá mánuði. Þeim börnum sem bíða eftir greiningu hjá Geðheilsumiðstöð barna hefur fjölgað töluvert frá því umboðsmaður barna kallaði fyrst eftir upplýsingum um bið barna eftir þjónustu í desember 2021 en þá biðu 738 börn.

Geðheilsumiðstöð barna (GMB) veitir 2. stigs heilbrigðisþjónustu á landsvísu fyrir börn að 18 ára aldri. Miðstöðin sinnir greiningu, ráðgjöf og meðferð vegna geð- og þroskavanda barna og unglinga.

Heilsuskólinn

Það biðu 120 börn eftir því að komast að hjá Heilsuskólanum í byrjun febrúar 2024. Meðalbiðtími var 14,7 mánuður og 89 börn höfðu beðið lengur en 3 mánuði.

Heilsuskóli Barnaspítalans þjónar öllu landinu og aðstoðar börn og fjölskyldur þeirra sem eru 2,5 staðalfrávikum fyrir ofan meðalkúrfu í BMI eða börn sem hafa verið með mikla þyngdaraukningu á stuttum tíma. Í Heilsuskólanum eru fjölskyldum kenndar aðferðir til að takast á við þyngdarstjórnun og viðhalda breytingum ásamt því að bæta lífsgæði til lengri tíma. Leitast er við að hvetja börnin áfram með styðjandi hætti ásamt því að veita ráðgjöf um mataræði og hreyfingu.

Heilsugæsla höfuðborgarsvæðisins

Í byrjun febrúar biðu 282 börn eftir þjónustu sálfræðings hjá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins. Meðalbiðtími var 106 dagar og 150 börn höfðu beðið lengur en 3 mánuði eftir að komast að hjá sálfræðingi.

Færri börn bíða eftir þjónustu sálfræðings hjá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins borið saman við febrúar 2023. Þá biðu 547 börn eftir því að komast að hjá sálfræðingi og var meðalbiðtími 6,8 mánuðir.

Sálfræðingar á heilsugæslustöðvum veita börnum meðferð vegna hegðunar- og tilfinningavanda ásamt því að veita foreldrum þeirra ráðgjöf. Læknir á heilsugæslustöð þarf að senda tilvísun til sálfræðings til nánara mats ásamt því að upplýsa um áætlaðan biðtíma.

Sýslumaðurinn á höfuðborgarsvæðinu

Í febrúar biðu 442 mál meðferðar Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu á grundvelli barnalaga og hjúskaparlaga og hefur þeim fjölgað frá því í febrúar 2023 en þá biðu175 mál. Meðalbiðtími þessara mála er nú 4,5 mánuðir. Þá beið 21 mál meðferðar sem stofnað var til á grundvelli lögræðislaga. Fjöldi mála þar sem börn eiga í hlut og beðið er sáttameðferðar hjá sýslumönnum á öllu landinu hefur aukist og bíða nú108 mál en það voru 58 mál í febrúar 2023.

Á fjölskyldusviði embættisins eru meðal annars meðhöndluð erindi foreldra er varða framfærslu barna, umgengni, sambúðarslit, skilnað, skipta búsetu, forsjá, lögheimili eða utanlandsferð. Við meðferð þessara mála kann að reyna á sáttameðferð, ráðgjöf og fleiri úrræði samkvæmt barnalögum. Þá eru meðhöndluð þar mál á grundvelli ættleiðingarlaga og lögræðislaga. Börnin sjálf eru ekki aðilar þessara mála, í merkingu stjórnsýslulaga, en málin varða hagsmuni þeirra.

Talmeinafræðingar

Sjúkratryggingar Íslands gerðu úttekt á stöðu barna sem biðu eftir þjónustu talmeinafræðinga í desember 2021 en þá voru 3.701 barn skráð á biðlista, þar af voru 947 börn skráð á fleiri en einum stað. Flest börn á biðlistum höfðu beðið í 0 – 6 mánuði (eða um 30%) en um 11% höfðu beðið lengur en 2 ár. Engar haldbærar upplýsingar liggja fyrir um hvernig þróunin hefur verið frá árinu 2021 þar sem biðlistar og kerfi eru ekki samræmd. Að mati umboðsmanns barna ber stjórnvöldum að grípa til aðgerða með það að markmiði að koma í veg fyrir að börn þurfi að bíða eftir þjónustu talmeinafræðinga. Þar til því markmiði verður náð ber stjórnvöldum að sjá til þess að hægt sé að nálgast upplýsingar með reglubundnum hætti um það hversu mörg börn séu á biðlistum eftir þessari þjónustu. Slík upplýsingaöflun er grundvallarforsenda þess að hægt sé að leggja mat á stöðuna hverju sinni og grípa til viðeigandi aðgerða

Umboðsmaður barna sendi heilbrigðisráðherra bréf 26. febrúar sl. þar sem óskað var eftir upplýsingum um hvort það standi til að koma á miðlægum biðlistum eftir þjónustu talmeinafræðinga fyrir börn.

• Bið barna eftir þjónustu: samanburður á milli ára - skýrsla